Cinsiyet Değiştirme Davası
Cinsiyet değiştirme, Cinsiyet değiştirme davası, Cinsiyet değiştirme ameliyatı, Avukat, Ankara avukat, Cinsiyet değişikliği
KIŞILER HUKUKU
Günümüzde, bireylerin cinsiyet kimlikleriyle ilgili farkındalık ve kabul seviyeleri artarken, cinsiyet değiştirme davaları da önemli hukuki ve toplumsal mesele haline gelmiştir. Bu tür davalar, bireylerin biyolojik cinsiyetlerini, cinsiyet kimliklerine uygun bir şekilde değiştirmeleri ve bunun sonucunda hukuki olarak tanınmalarını sağlamayı amaçlar. Ancak, cinsiyet değiştirme davaları sadece kişinin kişisel kimliğini tanımlamakla kalmaz, aynı zamanda toplumun cinsiyet ve cinsiyet kimliği hakkında daha geniş bir tartışmayı da beraberinde getirir. Bu nedenle, cinsiyet değiştirme davaları, hem bireysel hakların korunması hem de toplumsal normların ve yasaların daha geniş bir anlayışıyla ilgili karmaşık soruları ele alır. Bu makalede, cinsiyet değiştirme davalarının hukuki, toplumsal ve psikolojik boyutlarını inceleyeceğiz ve bu davalardaki değişen hukuki ve toplumsal trendlere odaklanacağız.
Giriş
Cinsiyet değiştirme
Cinsiyet değişikliği, bir bireyin doğduğu cinsiyetten farklı bir cinsiyete ait hissetmesi durumunu ifade eder. Bu kişiler, kendi cinsiyet kimliklerine uygun olarak yaşamak isteyebilirler ve toplumun belirlenen cinsiyet normlarına uymak yerine, içsel kimliklerini ifade etmek için cinsiyet değişikliği sürecini seçebilirler. Cinsiyet değişikliği, birçok ülkede yasal olarak tanınmakla birlikte, hala birçok zorluk ve engelle karşılaşmaktadır. Bu süreç, tıbbi prosedürler, hormon tedavileri ve cinsiyet yeniden atama operasyonları gibi çeşitli adımları içerebilir. Cinsiyet değişikliği davaları, bireylerin yasal cinsiyet kimliklerini değiştirmek için mahkemeye başvurduğu durumları ifade eder. Bu davalar, cinsiyet kimliği konusunda yasal tanınma ve toplumsal kabul için önemli bir adım olabilir ve cinsiyet normlarına meydan okuyan bireyler için bir araç sağlar.
Cinsiyet değişikliği ile ilgili global düzenlemeler
Cinsiyet değişikliği konusunda dünya genelinde çeşitli düzenlemeler ve yasalar mevcuttur. Bazı ülkelerde, cinsiyet değişikliği yasal olarak tanınırken, diğer ülkelerde ise hala belirli kısıtlamalar bulunmaktadır. Aşağıda, dünyadaki cinsiyet değişikliği konusundaki yasal düzenlemelere dair genel bir bakış sunulmaktadır:
- Bazı ülkelerde, cinsiyet değişikliği yasal olarak tanınmakta olup, bireyler yasal cinsiyet kimliklerini değiştirmek için mahkemeye başvurabilmektedirler. Örneğin, Avustralya, Kanada, İngiltere, İrlanda, İspanya ve Yeni Zelanda gibi ülkelerde cinsiyet değişikliği yasal olarak tanınmaktadır.
- Diğer ülkelerde ise, cinsiyet değişikliği için belirli şartlar gerekmektedir, ancak tıbbi prosedürler zorunlu olmayabilir. Örneğin, Almanya'da, cinsiyet değişikliği için hormon tedavisi veya cerrahi müdahaleler gerekli olmayabilir, ancak bir psikiyatrist veya psikologdan rapor alınması gerekmektedir.
- Bazı diğer ülkelerde ise, cinsiyet değişikliği için belirli tıbbi prosedürlerin yanı sıra yasal prosedürlerin tamamlanması gerekmektedir. Örneğin, İtalya'da, cinsiyet değişikliği için hormon tedavisi ve cerrahi müdahaleler gerekmektedir ve bu prosedürlerin tamamlanmasının ardından yasal cinsiyet değişikliği gerçekleştirilebilir.
- Ancak, bazı ülkelerde cinsiyet değişikliği hala yasal olarak tanınmamaktadır ve bu ülkelerde cinsiyet değişikliği yapan kişiler yasal sorunlarla karşılaşabilirler. Örneğin, Kuveyt, Ürdün ve Suudi Arabistan gibi bazı Orta Doğu ülkelerinde cinsiyet değişikliği yasal olarak tanınmamaktadır.
Dünya genelinde cinsiyet değişikliği konusunda farklı yasal düzenlemeler bulunmasına rağmen, cinsiyet değişikliği konusundaki toplumsal farkındalığın artmasıyla birlikte birçok ülke daha liberal yasal düzenlemeler getirmeye başlamıştır.
Cinsiyet değiştirme ile ilgili uluslararası düzenlemeler
Cinsiyet değişikliği, uluslararası hukuk ve insan hakları sözleşmeleri tarafından ele alınan önemli bir konudur. Aşağıda belirtilen uluslararası düzenlemeler, cinsiyet değişikliği ve cinsiyet kimliği ile ilgili insan haklarına dair temel ilkeleri tanımlar:
1. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948): Beyannamenin 2. Maddesi, herkesin ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasi veya diğer görüşler, ulusal veya toplumsal köken, mülkiyet, doğuştan veya başka bir nedenle ayırım gözetilmeksizin eşit ve insanca muamele görmeye hakkı olduğunu vurgular.
2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (1950): Sözleşmenin 8. Maddesi, herkesin özel ve aile yaşamına saygı gösterme hakkını tanır ve cinsiyet kimliğini değiştirme hakkını korur.
3. İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Aşağılayıcı Muamele veya Cezaya Karşı Sözleşme (1984): Sözleşmenin 3. Maddesi, cinsiyet kimliği nedeniyle işkence veya diğer zalimane, gayriinsani veya aşağılayıcı muameleye karşı koruma sağlar.
4. Birleşmiş Milletler Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) (1981): Sözleşmenin 2. Maddesi, cinsiyet kimliği nedeniyle kadınlara karşı ayrımcılığın yasaklandığını belirtir.
5. Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (2006): Sözleşmenin 5. Maddesi, engelli kişilere eşitlik ve ayrımcılık yapmadan insan haklarına saygı gösterilmesini sağlar ve cinsiyet kimliği temelli ayrımcılığı kapsar.
Bu uluslararası düzenlemeler, cinsiyet değişikliği ve cinsiyet kimliği ile ilgili temel ilkeleri belirleyerek, ülkelerin yasal düzenlemelerini şekillendirmede ve toplumsal farkındalık oluşturmada rehberlik eder.
Cinsiyet değişikliğinin Türkiye'de süreci
Türkiye'de cinsiyet değişikliği konusu, oldukça yeni bir olgu olarak kabul edilebilir. 1980'li yıllara kadar, ülkede cinsiyet değiştirme ameliyatları yapılmamış ve bu konuda yeterli bilgi ve farkındalık da bulunmamıştır. Ancak 1990'lı yıllarla birlikte, Türkiye'de cinsiyet değiştirme ameliyatları yapan doktorlar ortaya çıkmış ve bu ameliyatların sayısı artmıştır. Ancak, bu dönemde hukuki olarak tanınmamışlar ve sadece belirli özel hastanelerde gerçekleştirilmişlerdir.
2000'li yılların başında ise, Türkiye'de cinsiyet değiştirme ameliyatı hukuki olarak tanınmaya başlamıştır. 2003 yılında çıkarılan "Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Standartları" ile cinsiyet değiştirme ameliyatı resmi olarak kabul edilmiş ve belirli hastanelerde yapılmaya başlanmıştır. Daha sonra, 2014 yılında Türkiye'de cinsiyet değiştiren kişilerin cinsiyet değiştirme ameliyatı sonrası yasal olarak cinsiyet kimliklerini değiştirebilmelerine imkan veren düzenlemeler yapılmıştır.
Günümüzde Türkiye'de, cinsiyet değiştirme ameliyatı için en az iki yıllık bir "gerçek hayatta test" geçirilmesi ve bir psikiyatristin onayı gerekmektedir. Bu ameliyat, cinsiyet disforisi teşhisi konulan kişiler için yasal olarak tanınmaktadır. Ancak, bazı durumlarda gerekli belgelerin temini uzun zaman alabilmekte ve toplumsal veya aile baskısı gibi faktörler süreci etkileyebilmektedir.
Sonuç olarak, Türkiye'de cinsiyet değişikliği yasal olarak tanınmaktadır ve cinsiyet disforisi yaşayan bireyler yasal olarak cinsiyet kimliklerini değiştirebilmektedirler. Ancak, bu süreçte hala bazı zorluklarla karşılaşılmakta ve toplumsal faktörler önemli bir rol oynamaktadır.
Cinsiyet değiştirme ameliyatı
Cinsiyet değiştirme ameliyatı, bir bireyin biyolojik cinsiyetinden farklı bir cinsiyete ait olduğunu hissettiği durumlarda, bu hissiyatını fiziksel olarak ifade etmek için gerçekleştirilen cerrahi bir prosedürdür. Bu ameliyat, transseksüel veya cinsiyet disforisi yaşayan bireylerin, iç cinsiyet kimlikleri ile dış görünümlerini uyumlu hale getirmek için yapılan bir cerrahi müdahaledir.
Cinsiyet değiştirme ameliyatı, genital bölge operasyonları (vajinoplasti, metoidioplasti, falloplasti gibi), meme cerrahisi (meme büyütme veya küçültme) ve diğer vücut şekillendirme prosedürlerini içerebilir. Bu ameliyatlar, kişinin cinsiyet kimliği ile uyumlu bir bedene sahip olmasını sağlamak amacıyla yapılır.
Cinsiyet değiştirme ameliyatı, kişinin cinsiyet kimliğine ve tercihlerine bağlı olarak değişebilir. Ameliyat öncesinde, birey genellikle uzun bir danışmanlık sürecinden geçer ve ameliyatın fiziksel ve duygusal etkileri hakkında tam olarak bilgilendirilir. Bu ameliyatlar, bireyin yaşam kalitesini artırmayı ve cinsiyet kimliği ile uyumlu bir yaşam sürmesini sağlamayı amaçlar.
Cinsiyet değiştirme davası
Cinsiyet değişikliği, Türk Medeni Kanunu’nun 40. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
“Cinsiyetini değiştirmek isteyen kimse, şahsen başvuruda bulunarak mahkemece cinsiyet değişikliğine izin verilmesini isteyebilir. Ancak, iznin verilebilmesi için, istem sahibinin onsekiz yaşını doldurmuş bulunması ve evli olmaması; ayrıca transseksüel yapıda olup, cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunluluğunu bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmî sağlık kurulu raporuyla belgelemesi şarttır.
Verilen izne bağlı olarak amaç ve tıbbî yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmî sağlık kurulu raporuyla doğrulanması hâlinde, mahkemece nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin yapılmasına karar verilir.”
Elbette, Türk Medeni Kanunu'nun 40. Maddesi, cinsiyet değişikliği ile ilgili prosedürleri düzenlemektedir. İlgili maddeye göre:
1. Başvuru Sahibi Şahsen Başvurmalıdır: Cinsiyetini değiştirmek isteyen bir bireyin mahkemeye şahsen başvuruda bulunması gerekmektedir. Bu başvuru, kişinin kendi isteği üzerine yapılmalıdır.
2. Belirli Şartlar: Cinsiyet değişikliği için izin verilebilmesi için bazı şartlar bulunmaktadır. Bunlar:
- Başvuru sahibinin onsekiz yaşını doldurmuş olması gerekmektedir.
- Evli olmaması gerekmektedir.
- Transseksüel yapıda olduğunu ve cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunlu olduğunu belgeleyen bir resmi sağlık kurulu raporu sunması gerekmektedir.
3. Resmi Sağlık Kurulu Raporu: Başvuru sahibi, cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunlu olduğunu belgelemek için bir eğitim ve araştırma hastanesinden resmi sağlık kurulu raporu almalıdır.
4. Ameliyat ve Onay: Verilen izne bağlı olarak, amacına ve tıbbi yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatının gerçekleştirildiğinin resmi sağlık kurulu raporuyla doğrulanması halinde, mahkeme kişisel durum sicilinde gerekli düzeltmelerin yapılmasına karar verir.
Yani özetle, cinsiyet değişikliği için mahkemeden izin alabilmek için belirli şartların sağlanması ve resmi sağlık kurulu raporunun sunulması gerekmektedir. İzin alındıktan ve ameliyat gerçekleştirildikten sonra, mahkeme nüfus sicilinde gerekli düzeltmelerin yapılmasına karar verir. Bu süreç, bireyin isteği, sağlık durumu ve yasal prosedürlerin uygunluğu göz önünde bulundurularak ilerler.
Bu düzenleme, cinsiyet değişikliği ve kişisel durum sicilinin değiştirilmesi sürecinin iki aşamalı olduğunu vurgulamaktadır. İlk olarak, bireyin cinsiyet değişikliği için mahkemeden izin alması gerekmektedir. Cinsiyet değişikliği kararı verildikten sonra, birey cinsiyet değişikliği ameliyatını gerçekleştirebilir. Ameliyat sonrasında, mahkeme isteğe bağlı olarak resmi sağlık kurulu raporunu inceleyerek kişisel durum sicilinde gerekli düzeltmelerin yapılmasına karar verecektir.
Cinsiyet değiştirme şartları
Türkiye'de cinsiyet değiştirme davası açabilmek için belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir:
1. Cinsiyet Disforisi Teşhisi: İlk olarak, cinsiyet değiştirme davası açabilmek için bireyin cinsiyet disforisi teşhisi alması gerekmektedir. Cinsiyet disforisi, kişinin doğuştan gelen cinsiyet kimliği ile atandığı cinsiyet arasında bir uyumsuzluk ve rahatsızlık hissi yaşaması durumunu ifade eder. Bu teşhis, bir psikiyatrist veya psikolog tarafından yapılır ve bir değerlendirme sürecini içerir.
2. En Az 18 Yaşında Olma: Türkiye'de cinsiyet değiştirme davası açmak için en az 18 yaşında olmanız gerekmektedir. Ancak, mahkeme bazı özel durumlarda 18 yaş sınırını düşürebilme yetkisine sahip olabilir.
3. Cinsiyet Değiştirme Ameliyatı Geçirme: Genellikle cinsiyet değiştirme davası açabilmek için cinsiyet değiştirme ameliyatı geçirmiş olmanız gerekmektedir. Ameliyatı yaptıran ve ameliyat sonrasında cinsiyet kimliğini değiştirmek isteyen kişiler, dava açma hakkına sahiptir.
4. Sağlık Raporu ve Psikolojik Değerlendirme: Cinsiyet değiştirme davası için sağlık raporu ve psikolojik değerlendirme raporu sunmanız gerekmektedir. Sağlık raporu, cinsiyet değiştirme ameliyatının geçirildiğini ve tıbbi gereklilikleri yerine getirdiğinizi doğrulamaktadır. Psikolojik değerlendirme raporu ise cinsiyet disforisinin teşhisi ve sürecin doğru bir şekilde yaşandığını gösterir.
5. Mahkeme Başvurusu: Yukarıdaki şartları sağladıktan sonra, cinsiyet değiştirme davası için Asliye Hukuk Mahkemesi'ne başvurmanız gerekmektedir. Mahkemeye başvurunuz, dilekçe ve gerekli belgelerle birlikte yapılır. Başvurunuz, bir hakim tarafından incelenir ve değerlendirilir.
6. Kişinin Evli Olmaması: Bir evlilik birliğinde bulunan kişi hakkında cinsiyet değişikliği kararı verilemeyecektir.
Bu şartlar, Türkiye'de cinsiyet değiştirme davası açabilmek için genel olarak gereken koşulları içermektedir. Ancak, her durum farklı olabilir ve yerel yasalara ve mahkeme kararlarına göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle, bir avukattan doğrudan hukuki danışmanlık almanız önemlidir.
Cinsiyet değiştirme davası görevli ve yetkili mahkeme
Cinsiyet değiştirme davalarında yetkili ve görevli mahkeme, davacının yerleşim yerindeki asliye hukuk mahkemesidir. Bu mahkeme, Türk Medeni Kanunu'nun ilgili hükümleri doğrultusunda cinsiyet değiştirme taleplerini değerlendirir.
Davacı, gerekli belgelerle birlikte yetkili ve görevli mahkemeye başvurmalıdır. Başvurunun ardından mahkeme, dosyayı inceler ve gerekli incelemeleri yapar. Bu incelemeler kapsamında davacının sağlık durumu, cinsiyet değişikliği ameliyatı geçirip geçirmediği, cinsiyet disforisi teşhisi gibi konular değerlendirilir.
Hakim, dosyayı inceledikten sonra, yasalara ve delillere uygun olarak bir karar verir. Karar, davacının talebine uygun olarak cinsiyet değişikliğine ilişkin hükümleri içerebilir. Ancak, her durum farklı olduğu için, mahkeme kararları da davacının sunduğu belgelere ve duruma göre değişiklik gösterebilir.
Bu süreçte, mahkeme, davacının mahremiyetini ve kişisel haklarını korumakla yükümlüdür. Ayrıca, adaletin sağlanması ve hukuka uygunluk prensiplerine bağlı kalarak objektif bir şekilde değerlendirme yapar. Bu şekilde, cinsiyet değiştirme davalarında adil bir süreç işletilmesi sağlanır.
Cinsiyet değiştirme Yargıtay kararları
Cinsiyet değiştirme davası görevli mahkeme
Yargıtay 20. Hukuk Dairesi., E. 2018/5564 K. 2018/7541 T. 26.11.2018
“Somut olayda; davacı, durumunun hayatını zorlaştırdığını, öğrenim görme, tedavi olma ve iş hayatı gibi konularda güçlükler yaşadığını, karşılaştığı tutum ve davranışlardan rencide olduğunu, bu davranışların insanlık onuruyla bağdaşmadığını, resmi kurum ve kuruluşlarla ilişkilerinde, aşağılamaya varan davranışlarına maruz kaldığını, sağlıklı bir birey olarak yaşayabilmek için bu değişimi gerçekleştirmesi gerektiğini belirterek cinsiyet değişikliğine izin verilmesini ve cinsiyet ve isim değişikliğinin nüfus kaydına tescilini talep etmiştir.
Cinsiyet değişikliğine izin istemi, 6100 sayılı HMK'nın 382/2-a-2 maddesinde çekişmesiz yargı işi olarak düzenlenmiştir. HMK'nın 383. maddesine göre, çekişmesiz yargı işinde görevli mahkeme, aksine bir düzenleme olmadığı sürece sulh hukuk mahkemesidir.
5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununun 36. maddesinin 1/a bendinde, nüfus kayıtlarına ilişkin düzeltme davalarının düzeltmeyi isteyen şahısların yerleşim yeri adresinin bulunduğu yerdeki görevli asliye hukuk mahkemesinde açılacağı hükme bağlanmıştır.
Davacının talebinin çekişmesiz yargı kapsamında olmadığı, adı geçen Kanun maddeleri uyarınca asliye hukuk mahkemesinde görüleceği Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 25/12/2013 gün ve 2013/18-464 E. - 2013/1698 K. sayılı ilâmıyla da benimsenmiş olup bu nedenle, 5490 sayılı Kanunun 36/1-a-b maddesi kapsamında olan uyuşmazlığın asliye hukuk mahkemesinde görülüp sonuçlandırılması gerekmektedir.”
İsim değişikliğinde cinsiyet değiştirme davasının bekletici mesele olması
Yargıtay 8. Hukuk Dairesi., E. 2018/753 K. 2019/5588 T. 10.6.2019
“4721 sayılı TMK'nin 40. maddesinde, cinsiyetini değiştirmek isteyen kimsenin, şahsen başvuruda bulunarak mahkemece cinsiyet değişikliğine izin verilmesini isteyebileceği, verilen izne bağlı olarak amaç ve tıbbî yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmî sağlık kurulu raporuyla doğrulanması hâlinde, mahkemece nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin yapılmasına karar verileceği hüküm altına alınmıştır.
Düzenlemeye göre, cinsiyetini ve buna bağlı olarak ismini değiştirmek isteyen kimsenin; öncelikle mahkemeden cinsiyet değişikliğine izin verilmesini talep etmesi, bu izne bağlı olarak cinsiyet değiştirme ameliyatını gerçekleştirmesi ve bu durumu resmi sağlık kurulu raporu ile doğrulaması gerekmekte olup, ancak bu aşamadan sonra nüfus kayıtlarında düzeltme talep edebileceği açıktır.”
Siz de bize ulaşarak avukatlık ve hukuki danışmanlık hizmetlerimizden faydalanabilirsiniz
Bize Katılın ve Güncel Bilgilerden Haberdar Olun.
